گفته شده که در منطقه کهگیلویه 3 ایل بهمئی، طیبی و دشمن‌زیاری به عنوان ایلات ثلاث مطرح بوده‌اند؛ گو اینکه همسایگی سه مجموعه مذکور در نیمه غربی سرزمین کهگیلویه عاملی مهّم در ایجاد روابط نزدیک میان آنان بوده است.
به هر صورت در ادامه‌ی گفتارهای پیشین و شناخت قلمرو ایلات کهگیلویه، در مجال حاضر به پهنه جغرافیایی ایل دشمن‌زیاری در دهه چهل شمسی پرداخته می‌شود؛ دکتر جواد صفی‌نژاد در این باره بیان کرده‌اند:
دشمن‌زیاری منطقه‌ای است کوهستانی واقع در قلب کهگیلویه که همسایه شمالی‌اش زیلایی، همسایه غربی‌اش طیبی‌ها و همسایه جنوبی و شرقی‌اش بویراحمدی‌های بویراحمد سفلی می‌باشند. در این محدوده دشمن‌زیاری حدود 11000 نفر متشکل از دو تیره و دو طایفه مستقل سکونت دارند و جمعیت نسبی آن به 11 نفر در کیلومتر مربع می‌رسد، دشمن‌زیاری‌ها اکثراً کوچ‌رو هستند و حدود 91% ساکنین در داخل منطقه کوچ می‌نمایند.
وسعت منطقه دشمن‌زیاری 984 کیلومتر مربع است و در مقایسه با منطقه کهگیلویه حدود 5/6% کهگیلویه قلمرو دشمن‌زیاری‌ها است. منطقه دشمن‌زیاری به دو قسمت سردسیری و گرمسیری تقسیم می‌شود. وسعت هریک از این مناطق عبارتست از:
- سردسیر دشمن‌زیاری به وسعت 360/50 کیلومتر مربع
- گرمسیر دشمن‌زیاری به وسعت 623/50 کیلومتر مربع
سردسیر دشمن‌زیاری: سردسیر دشمن‌زیاری منطقه‌ای است مرتفع که رشته‌های برفکون کوه حدود آن را از مناطق گرمسیر جنوبی مشخص می‌نماید، کوههای مرتفع جوکار و رون از کوههای مشهور این منطقه است. دره‌های واقع در بین این ارتفاعات منطقه را به چهار واحد مستقل جغرافیایی تقسیم نموده است که در اصطلاح محلی به «دلی» (دره) شهرت دارند این واحدها عبارتند از:
دلی جوکار
دلی رون
دلی دالون
دلی گل اسپید
جوکار زیباترین و خوش آب و هوا ترین منطقه سردسیری است، رون دره کشیده‌ای است بین کوههای رون و دالون واقع شده، دالون چون رون و گل اسپید جنوبی‌ترین منطقه سردسیری است، دره‌های رون و جوکار هر یک دارای نهر بزرگی هستند که بیشتر دارای شهرت محلی می‌باشد.
گرمسیر دشمن زیاری: از برفکون کوه به سمت جنوب قلمرو گرمسیری دشمن‌زیاری‌ها است، از برفکون کوه به سمت جنوب بمرور از ارتفاع کاسته می‌گردد چه اختلاف ارتفاع شمالی‌ترین منطقه گرمسیری سه برابر بیشتر از جنوبی‌ترین نقاط همان منطقه است.
در منطقه گرمسیری عوامل طبیعی چندی وجود دارد که آنرا به چهار قسمت مشخص تقسیم نموده است، این مناطق مشخص جغرافیایی عبارتند از:
منطقه آبریز و بید انجیر
منطقه رود شور و زیرنا
منطقه کلات
منطقه راک
آبریز و بید انجیر در دامنه‌های جنوبی برفکون کوه (برف کوه) واقع شده است، رود شور و زیر نا منطقه‌ای است که رود لوداب بدان وارد شده و به رود مارون تغییر نام می‌دهد پس از زدن قوسی وارد منطقه کلات گردیده و شعبات چندی بدان می‌پیوندد کلات منطقه وسیعی است که بواسطه وجود رودخانه اماکن مسکونی فراوانی در آن بنا شده است، منطقه راک جنوبی‌ترین منطقه دشمن‌زیاری است، مرکز این منطقه ده راک و قلعه راک مرکز خان‌نشین گرمسیری دشمن‌زیاری بوده است.
به هر سو در این پست سعی شد تا با نگاهی به آثار دکتر جواد صفی‌نژاد همکار و همراه زنده‌یاد دکتر نادر افشار نادری در گروه عشایری مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران، به عنوان یکی از پیشگامان معرفی عشایر و به ویژه تبار بزرگ لر، شناختی مقدماتی از حوزه جغرافیایی ایل دشمن‌زیاری به دست آید تا بلکه قدمی ناچیز در راه معرفی اصالت‌ها برداشته شود.